حسادت در کودکان و نوجوانان

حسادت یکی از شایع ترین واکنش هایی است که اغلب در کودکان و نوجوانان مشاهده می شود و همیشه موقعی بروز می کند که عامل رقابت یا هم چشمی مطرح باشد.
تام می نویسد که حسادت واکنش تضادها و کشمکش های کاملا ناشناخته و مهمی است که از دوران کودکی در شخص به وجود آمده و باقی می ماند و از لحاظ اجتماعی برای شخص حائز اهمیت است .زیرا علاوه بر ایجاد عصبانیت ،تنفر و احساس خودکم بینی در کودک باعث می شود که در سنین بالاتر شخص تماس خود را با محیط و افراد اجتماع از دست بدهد و تنها بماند.حسادت غالبا با ترس درونی و خشم توام است.
اکثر قریب به اتفاق پژوهشگران عقیده دارند که حسادت در دختران بیشتر از پسران مشاهده شده است.از سوی دیگر بیشتر روانشناسان عقیده دارندحسادت معقول یا کمی حسادت مانند اضطراب در جهت پیشرفت در امور زندگی ضروری است و باعث فعالیت و تلاش فرد شده و او را به هدف می رساند. حسادت بیش از حد مانند اضطراب زیاد جنبه ی مرضی پیدا می کند و در تطبیق و سازش کودک اختلال ایجاد می نماید.بین سنین 1 تا 5 سالگی حسادت واکنشی طبیعی است و تقریبا در همه ی کودکان دیده می شود.محرک اصلی حسادت در کودکان تمایل به داشتن مادر به طور انحصاری است و موقعی به چشم می خورد که مادر کودک دیگری به دنیا می آورد.
مهم ترین علت خانوادگی وجود رقابت و هم چشمی یا کوشش برای برابری بین برادر و خواهر است.البته رقابت بین خواهر و برادر همیشه باعث ایجاد حسادت نمی شود.در مطالعات (لوی) بین 844 کودک که در موسسه ی حمایت کودکان پرورش می یافتند فقط 30 درصد موارد گزارش شده است.حسادت برای کودک نورسیده ممکن است به صور مختلف مانند شب ادراری ،حالت غیظ و خشم ،اضطراب و افسردگی و حتی برگشت به عادات دوران کودکی تظاهر نماید.برخی عقیده دارند این نوع حسادت بیشتر موقعی به چشم می خورد که کودک بین 2تا 4 سالگی است.
چون قبل از دو سالگی کودک هنوز آنقدر عاقل نیست که حسادت بورزد و از طرف دیگر معمولا همراه با کودکان دیگر در خانواده بزرگ می شود و بعد از چهار سالگی هم چون کودک بزرگ شده و به مهد کودک می رود و دوستانی در آنجا دارد حسادت کمتر مشاهده می شود.(راس) در بررسی خود حسادت خواهران و برادران را در سه سالگی 23 درصد و در شانزده سالگی 3 درصد گزارش می دهد.بعضی از متخصصان خودخواهی و کله شقی را از نشانه های افراد حسود می دانند.بهترین روش پی بردن به حسادت ،نقاشی و بازی درمانی است. به عنوان مثال وقتی از یک کودک مبتلا به حسادت درخواست شد که اسامی اعضای خانواده را بنویسد ،کودک نام فردی که دوست نداشت رایادداشت نکرد و حتی وقتی به وی یادآوری شد که به نظر می رسد کسی را فراموش کرده است ، با قدری تامل جواب داد که (نه من اسم تمام کسانی را که دوست داشتم ، نوشتم).
از کودک مبتلا به حسادت تقاضا شد که ساختمان خانه ی خودشان را نقاشی کند و اتاق های افراد خانواده را مشخص کند.کودک پس از نقاشی محلی برای فرد مورد تنفر تعیین نکرد.
کودک در بازی با عروسک های مختلف به عروسکی به نام شخص مورد تنفر نامگذاری شده توجه ای نمی کند یا آن را پاره می کند،کتک میزند و حتی دیده شده که آن را در آتش بخاری سوزانده است.بعضی عقیده دارند که بازی درمانی و نقاشی ضمن اینکه یک روش تشخیصی و پی بردن به علت حسادت است یک روش درمانی نیز هست زیرا فرد به وسیله ی آن احساساتش را بیان و خود را تخلیه می کند.در خانواده هایی که بیش از دو یا سه فرزند دارند حساد بیشتر به چشم میخورد.در این خانواده ها حمایت مادر از یک کودک باعث ایجاد حسادت یا شدت آن در کودکان دیگر می شود.بنابراین والدین در بروز،شدت یا کاهش حسادت و رقابت بین کودکان خودنقش مهمی به عهده دارند.والدین باید حسادت کودکان خود را بپذیرند،تحمل داشته باشند و کوشش کنند که با محبت،صرف وقت بیشتر و متقاعد ساختن کودک بزرگتر واکنش حسادت را کاهش داده و مجرای صحیحی برای بروز آن جستجو نمایند.تنبیه کودک به علت حسادت باعث می شود احساس رقابت کم کم به دشمنی وانتقام جویی تبدیل گردد.
بدیهی است که نوزاد بیشتر اوقات را در خواب می گذراند و مادر وقت بیشتری دارد که به کودک بزرگتر خود برسد.اگر مادر به طور مثال مشغول شیر دادن یا نظافت کودک کوچکتر است پدر می تواند با کودک بزرگ تر بازی کند یا طوری او را مشغول کند که احساس طرد شدگی،نکند.وظیفه ی مادر است که قبل از زایمان با بیان این مطلب که نورسیده ای به جمع خانوادگی آنها اضافه خواهد شد کودک بزرگ تر ،نوزاد را مسبب وقایع ناگوار نداند و با او به رقابت نپردازد. منبع:روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنائی از دکتر بهروز میلانی فر