سالمندی می تواند دوره باشکوهی از زندگی باشد.زمانی که تعهدات شغلی و مسئولیت های انسان در برابر فرزندان تقریبابه پایان رسیده ومیتوان با آرامش و سلامت نفس به گذران آن نوع زندگی پرداخت که سراسر عمر در آرزویش بودهایم. متاسفانه در اکثر اوقات این رویای شیرین با بروز ناتوانی ها و بیماریهای جسمی و روانی مخدوشمیشود.یکی از جنبه های مهم زندگی انسان که در سالمندی هم بعلت انواع بیماریها و هم بعلت نگرشهای فرهنگی وتابوهای اجتماعی رو به افول میرود،رابطه زناشویی و تمایلات جنسی است.خوشبختانه راهکارهای بسیاری وجود داردکه بتوان از این دوره عمر نیز کمال استفاده رابرد.
اگرچه تمایلات جنسی با افزایش سن کمتر میشوند اما بسیاری از مردم میل دارندو می توانند در سالمندی هم فعالیت جنسی رضایت بخشی داشته باشندبنا بر تحقیقات انجام شده فعال بودن از نظر جنسی باعث شادابی ،احساس خوشحالی،تحمل بیشتر در برابر درد و ارتقائکیفیت زندگی میشود.علاوه بر آن در سالمندی نیاز بیشتری به صمیمیت و احساس نزدیکی روانی به دیگران داریم. اما مشکلات فیزیکی ناشی از پیری و بیماریها،داروهای مصرفی ،نگرش ها و باورهای اجتماعی که جذابیت جنسی ودلپذیر بودن رابطه زناشویی را منحصر به جوانان میدانئد تاثیرات منفی بر تمایلات و پاسخدهی جنسی انسان دارد.
بعلاوه سالمندانی که با فرزندان یا اقوام یا در سرای سالمندان زندگی می کنند از داشتن مکان مخصوص به خود و خلوت شخصیمحروم هستند که ممکن است روی تمایلات و فعالیت جنسی اثر منفی داشته باشد.در نهایت گروهی از سالمندان ،بویژهزنان سالمند که بیشتر از همسران خود عمر کرده اند بعلت تعصبات فرهنگی ممکن است از داشتن شریک جنسی محرومبمانند.در این مقال به بررسی وضعیت سالمندان از نظر روابط زناشویی و مسایلی که هرگونه تاثیر مثبت یا منفی روی آندارند میپردازیم .
تغییرات جنسی ناشی از سن در زنانبرخی از زنان ممکن است با افزایش سن تمایل بیشتری به رابطه زناشویی داشته باشند. آنان بعد از یائسگی یاهیسترکتومی دیگر هراسی ازحاملگی ناخواسته ندارند .اما اگر زنی جوانی یا توانایی فرزند آوری رامعادل زنانگیبداند،ممکن است در سالمندی میل جنسی کمتری داشته و بنابراین رابطه زناشویی خوشایندی نداشته باشد. همچنین تغییرات واژن ناشی از یائسگی و کمبود هورمون های زنانه(خشکی و حساسیت واژن)ممکن است باعث دردشود.زنان سالمند باید راجع به این مشکلات با پزشک خود صحبت کنند زیرا به آسانی و حتی با داروهای بدون نیاز بهنسخه( (OTCنیز قابل درمان هستند. تغییرات جنسی ناشی از سن در مردان
با افزایش سن،ناتوانی جنسی )اشکال در (erection به شکایت شایعی در مردان تبدیل میشود.حدود 25-15%مردان 65ساله ،حداقل در یکبار از هر چهار بار برقراری رابطه زناشویی دچار این مشکل میشوند.در بیماریهایی مانند بیماریهایقلبی،فشار خون بالا و دیابت این مشکلات بیشتر دیده میشود،که به علت ماهیت خود بیماری و نیز مصرف داروهایمربوطه می باشد.میل جنسی در مردان با افزایش سن و کاهش هورمون تستوسترون ممکن است کمتر شوداما باید بیاد داشت که میل جنسی بیشتر از اینکه به علل هورمونی وابسته باشد،از حالات و انگیزه های روانی و احساسات منشا میگیرد.
عوامل اصلی موثر بر رابطه زناشویی در سالمندی عبارتند از :
−دیابت
علیرغم وجود تعداد زیادی مرد دیابتیک که هیچ مشکل زناشویی ندارند،اما دیابت از معدود بیماری هایی است که در نعوظ اختلال ایجاد میکند. زنان دیابتیک ممکن است خشکی واژن،درد حین رابطه زناشویی(دیسپارونی)یا کاهش میل جنسی را تجربه کنند.سالمنداندیابتیک را باید تشویق کرد تا راجع به مشکلات فوق با پزشک معالج صحبت کنند.زیرا در بسیاری از موارد استفاده ازداروها مشکل را برطرف کند .
−بیماری های قلبی
نعوظ در واقع نتیجه جمع شدن مقدار زیادی خون شریانی در شریانهای کوچک آلت تناسلی مرد است.تنگی یا سخت شدنمجرای عروق کوچک یا بزرگ که در بیماریهای قلب و عروق رخ میدهد، منجر به کاهش جریان خون در رگها میشودوممکن است اشکالاتی در نعوظ ایجاد کند. بعضی بیماران قلبی هراس دارند که برقراری یک رابطه زناشویی باعث حمله قلبی شود.این احتمال بسیار کماست.همچنین اغلب مردم میتوانند در عرض6-3هفته بعد از یک حمله قلبی و کسب مجدد ثبات وضعیت سلامتی رابطهزناشویی رامجددا آغاز کنند.با اینحال اکیدا توصیه میشود هر بیمار طبق نظر پزشک معالج خود عمل کند. .
−بی اختیاری ادرار
اختلال کارکرد مثانه هم در مردان و هم در زنان می تواند در رابطه جنسی اشکال ایجاد کند.مثانه بیش (فعال(overactive bladder،اسفنکتر ضعیف،احتباس ادرار و عفونت های دستگاه ادراری ممکن است باعث نشت ادرار در سالمندی شود.اگر ریزش ادرار در حین ورزش،سرفه،عطسه و برداشتن اشیای سنگین رخ دهد بی اختیاری استرسی نامیده میشود که بدلیل افزایش فشار داخل شکمی است.در حین سکس نیز افزایش فشار داخل شکم بوقوع میپیوندندبنابراین بسیاری از سالمندان از بیم رخ دادن این مسئله ممکن است از رابطه جنسی اجتناب کنند.خوشبختانه این وضعیت قابل درمان است.
−سکته مغزی
سکته بندرت روی رابطه زناشویی تاثیر میگذارد،همچنین نباید ترس داشت که با انجام عمل جنسی سکته مجددی رخدهد،اما ممکن است اختلالاتی در نعوظ ایجاد شود.اگر ضعف یا فلج اندامها رخ داده باشد،شاید لازم شود پوزیشن همیشگی رابطه جنسی تغییر یابد یا از وسایل خاصی استفاده شود. −آرتریت
درد مفاصل ناشی از آرتریت(التهاب مفاصل)ممکن است باعث ایجاد اشکالاتی در یک رابطه زناشویی شود
- دردهای مزمن
علاوه بر آرتریت،با افزایش سن و آسیب اعضای مختلف دردهای مزمن دیگری نیز در بدن ایجاد می شود.درد به نوبه
خود عوارضی چون اختلالات خواب،افسردگی،انزواو اشکال در حرکت را به همراه دارد.که همگی روی رابطه زناشویی تاثیر منفی دارند.لازم است بدانیم سالمندی مساوی درد کشیدن نیست و بسیاری از دردها رامی توان براحتی برطرف کرد.
- اعمال جراحی
جراحی ها بویژه جراحیهای ناحیه لگن باعث نگرانی افراد سالمند در مورد رابطه زناشویی یا کیفیت آن می شوند.اگر درحین جراحی لگن به اعصاب ناحیه تناسلی آسیبی رسیده باشد،ممکن است روی نعوظ یا ارگاسم تاثیر منفی بگذارد.اما بایددانست اکثر افراد پس از گذراندن دوره نقاهت به وضعیت قبل از عمل برمی گردند.
- هیسترکتومی)برداشتن رحم(
هیسترکتومی(برداشتن رحم)تاثیری روی احساس لذت ناشی از رابطه زناشویی یا ارگاسم ندارد.در صورت ایجاد این مشکل مشاوره روانپزشکی لازم است.این مشاوره ممکن است برای همسران زنانی که هیسترکتومی کرده اند نیز لازم باشد،مردانی که احساس میکنند"زنانگی"همسرشان پس از برداشتن رحم کمتر شده است.
- ماستکتومی(برداشتن پستان)
ماستکتومی(برداشتن تمام یا قسمتی از پستان)تاثیری روی رابطه زناشویی ندارد،اما احساس خود فرد نسبت به بدنش وتصویر ذهنی مخدوش شده ممکن اشت میل جنسی را کم کند.مشاوره با یک فرد خبره یا ارتباط وهمصحبتی با سایر زنانیکه ماستکتومی کرده اند میتواند مفید باشد.بعلاوه میتوان بوسیله جراحی پستان را بازسازی کرد. مردان بندرت دچار سرطان پستان می شوند امادر صورت ابتلا بعلت ترشح هورمون های زنانه از پستان مردان مبتلا،میل جنسی در آنان ممکن است بشدت کاهش یابد.
- پروستاتکتومی
پروستاتکتومی(برداشتن تمام یا قسمتی از پروستات)به علل مختلفی انجام میشود.این عمل ممکن است عوارضی چون بیاختیاری ادرار و اشکال در نعوظ ایجاد کند.هنگامی که از نظر پزشک معالج انجام این عمل اجتناب ناپذیر است،سالمندباید حتما درباره نگرانیهای خود در رابطه با عوارض ذکر شده با وی صحبت کرده و درباره نوع عمل اطلاع کافی بدستآورد.با حفظ اعصاب دخیل در عمل جنسی تا حد زیادی این عوارض کاهش خواهد داشت.
- داروها
داروهایی که ممکن است مشکلات جنسی ایجاد کنند عبارتند از:
- داروهای ضدفشارخون - آنتی هیستامین ها - ضدافسردگی ها - آرامبخش ها
این داروها می توانند اشکالاتی در نعوظ یا انزال ایجاد کنند.همچنین بعضی داروها ممکن است میل جنسی را هم در زنانو هم در مردان کم کنند.لازم است این موضوع حتما با پزشک معالج در میان گذاشته شود تا داروهای دیگری جایگزینشوند.علاوه بر آن در صورتی که با مصرف داروی خاص دچار تغییر در تمایلات یا پاسخدهی جنسی شدید،با پزشک معالج خود مشورت کنید.قطع خودسرانه هیچ دارویی پیشنهاد نمی شود
نحوه نگرش سالمند و تاثیر آن بر رابطه زناشویی
تمایلات جنسی برآیندی ظریف از دو برداراحساسات و واکنشهای جسمانی است.احساسات ممکن است بر نحوه پاسخدهیجسمی فرد تاثیر بگذارد.بعنوان مثال با بالا رفتن سن ،مردان از اینکه دچار ناتوانی جنسی شوند بیم دارند.همین مشغولیتذهنی ممکن است بخودی خود باعث ناتوانی جنسی شود.زنی که شدیدا نگران تغییرات جسمی خود در اثر سالمندیاست،ممکن است خود را در نظر همسر غیر جذاب بپندارد.تمرکز او بر روی باور جوانی=زیبایی و جذابیت میتواند باعث شود مانند قبل رابطه زناشویی لذت بخشی نداشته باشد.باید سالمندان را تشویق کرد با صراحت و بدون پرده پوشیراجع به مشکلات خود با پزشک معالج یا مشاور صحبت کنند وکمک های موثری دریافت نمایند.بدلیل مشکلات جنسیخود را سرزنش نکنند،یا شریک جنسی خود را مقصر ندانند.
در پایان برای داشتن یک زندگی فغال در سالمندی موارد زیر پیشنهاد میگردد:
رابطه زناشویی در سالمندی ممکن است با جوانی تفاوت های زیادی داشته باشد.بسیاری از سالمندان تنها از داشتن تماس پوستی و مکالمه خوشایند با شریک جنسی کاملا ارضاء میشوند.
خوردن غذای سالم،آب کافی،ورزش در سلامتی تمام جنبه های زندگی سالمند از جمله سلامت جنسی موثر است.
تماس مداوم با پزشک معالج و مطرح کردن مشکلات راه اصلی برطرف کردن عوارض سالمندی است.
شکرگزاری،مثبت اندیشی و دیدن نیمه پر لیوان میتواند تمام زندگی فرد از جمله سالمندی اورا شکوفا و شاد نماید.
